Marka, Amblem ve Logotayp / Ders Notu

Marka, Amblem ve Logotayp*
Hasip Pektaş

Tasarım Nedir?

Tasarım, bilgiyi organize etmektir. Düşünceleri görünür ya da elle tutulur hale getirmektir. İnsanın kalbine seslenmektir.

İletişim Nedir?

İletişim, bilgi alışverişidir, bir tür paylaşımdır.

Sözlü ya da görüntülü olabilir.

Görsel İletişim Nedir?

Görsel iletişim görüntülü bilgi alışverişidir. Sözlü iletişime göre daha güçlü ve daha etkilidir.

Güçlü bir iletişim ağında yaşıyoruz. Bilgi aktarımı çok hızlı. Yaşamımız daha kolaylaştı.

Baskı teknolojileri, elektronik ve film sektörü, televizyon yayıncılığı çok gelişti. Elle yazılan kitaplardan elekronik kitaplara geldiğimizde gelişmenin hızını görebiliriz.

Dijital araçların kullanımı ve kolay bilgi paylaşımı sayesinde, tasarım disiplinlerinde sınırlar kalktı. Artık “İletişim Tasarımı”, “Grafik Tasarım”, “Görsel İletişim”, “Görsel İletişim Tasarımı” kavramları eş anlamlı kullanılıyor.

Son yıllarda reklamcılık ve kitle iletişim sektörünün gelişmesi ve yaygınlaşması bu alanlarda görsel iletişim diline hakim tasarımcılara gereksinimi çok artmıştır. Artık multidisipliner (çok alanlı) tasarımcılar öne çıkmaya başlamıştır.

Görsel İletişim Tasarımcısı, bir ürünü, bir hizmeti ya da bir fikri, hedef kitleye tanıtmak, tercih etmesini sağlamak amacıyla görsel düzenlemeler yapan kişidir.

Marka Nedir?

Ticaretin başlamasıyla bir malın, bir ürünün diğerlerinden ayırdedilmesi gerekliliği de doğmuştur.

Zamanla bazı ürünlerin taşıdıkları özellikleriyle rakiplerinden ayrılmaya, aranılır olmaya başlaması, bunların kolay ayırdedilmesi gerekliliğini, üzerlerine bazı işaretler koyma zorunluluğunu getirmiştir. O dönemde okur yazar kitlenin fazla olmaması bu işaretlerin, yani markaların daha çok semboller şeklinde oluşmasına neden olmuştur.

Satıcı ile alıcının karşı karşıya gelmediği günümüzde; bir ürünün tüketiciye ulaşması için aracılara gereksinim doğmuştur.

Haberleşmenin, ulaşımın gelişmesi, bir pazarda aynı ürünün pek çok çeşidinin bulunması, buna bağlı olarak self-servis satış ünitelerinin artması, insanları satış öncesi karar vermeye zorlamamıştır. En önemlisi pek çok ürünün ambalajlı olarak satılması nedeniyle tüketicinin tatma, dokunma, deneme şansı kaybolmuştur.

Tüketici eski deneyimlerine, alışkanlıklarına ya da reklamın etkisine bağlı olarak seçim yapmaya başlamıştır. Bu nedenle ürünler arası ayırdedici işleviyle marka, markayı oluşturan simge, özgün yazı ve işaretlerin önemi her geçen gün daha da artmaktadır.

Marka

Marka, bir ürünün veya hizmetin diğer ürün ve hizmetlerden ayrılmasını sağlayan sözcük, ad, sembol ve işaretler manzumesidir. Markayı ürün ve hizmet (şirket, mağaza, kuruluş vb.) markası olarak ikiye ayırabiliriz.

Üretiliş biçimleriyle markaları; şirket isimleri (Ford, Tofaş, Oyak, vb.), kişisel isimler (Koç, Vakko, Elvan,vb.), anlamsız isimler (Pop, Fay, Omo,vb.), yabancı dildeki isimler (Chat Noir, Blendax, Ronson,vb.), herkes tarafından bilinen sözcükler (Karaca, Feza, Yumak, vb.), kısaltmalı ya da yan anlamlı isimler (Meysu.vb.) diye de sınıflandırabiliriz.

İyi Bir Markanın Özellikleri

a) Markanın söylenişi kolay olmalı. Başkalarıyla karışmamalı. Tanınmış reklam ajansı Cenajans’ın söylenişine çok benzeyen başka bir reklam ajansı Canajans gibi karışıklığa neden olmamalıdır.

b) Herhangi bir ürünün ya da kuruluşun adı, başka alanlarda kullanılmamalıdır. Karışıklıklara neden olabilir, örneğin, hepimizin bildiği “Koç Holding” yanında hiç ilgisi olmayan “Kamil Koç” de vardır.

c) İnsan isimleri olmamalıdır. Aynı isimden pek çok kişi olabileceği ve ayrı yerlerde belki de aynı konudaki bir markalamada kullanılabileceği düşünülmelidir. Bunu önlemek de mümkün değildir. “Koç” örneğinde olduğu gibi.

d) Cografi isimler olmamalıdır. Aynı yörenin ismini kullanan pek çok firma ve ürün adı vardır. Bu durum, tüketici için de, firma için de olumsuzluktur. Örneğin; “Ankara” isminde gazoz, makarna fabrikası, reklam ajansı, sigorta şirketi, vb. markalar vardır.

e) Markalar, ürünün özelliğinden doğmamalıdır. Sarı,silindir gibi ürünün biçim ve rengini kullanmak yanlıştır. Aksine ürünle ilgisi olmayan, uydurulmuş bir ismin akılda kalma şansı daha fazladır. “Sana”, “Cif”, “Omo”, “Pop”, “Fay” isimlerinde olduğu gibi.

Amblem ve Logotayp

Bir firmanın soyut isminin (markasının) somut hale getirilmesi, biçim olarak da ayırt edilebilmesi için logosu yapılması gerekir.

Amblem ve logotayp sözcüklerinin dilimizdeki karşılığı simge ve özgün yazıdır. İki kavram ayrı ayrı anıldığı gibi tek bir sözcük olarak Logo diye de kullanılmaktadır.

Amblem, çizgi ve resimle yapılan işaretler, Logotayp ise yazıyla veya resim-yazıyla yapılan işaretlerdir. Amaç, firmayı en özgün biçimde ayırt etmeyi sağlamaktır.

Amblem Çeşitleri

Amblemler bazı biçimler kullanılarak oluşturulabilir. Abdullah Taşçı’nın yorumuyla amblem çeşitleri:

a) Formlarını Harflerden Alan Amblemler:

Arçelik ambleminde olduğu gibi sadece bir harften oluşuyorsa, alışılmışın dışında bir formda olmalıdır. Bilinen harflerden ayrılması ve akılda kalıcılığı bu özelliğine bağlıdır.

Birden fazla harften oluşuyorsa harflerin birbirleriyle uyumu dengeli olmalıdır.

b) Firma Hakkında Bir imaj Veren Biçimlerden Oluşan Amblemler:

Bazı amblemler biçimleriyle firma hakkında bilgi taşırlar. Bu tür amblemlerde sembolik motiflerden yararlanılır. Dokuma mekiğinin tekstili, kitabın yayınevini, güvercinin barışı simgelemesi gibi...

Ayrıca firma adı özel bir şekilden oluşmakta ise, bu amblemlerde sembole yönelik tasarımlar yapılır. Pelikan, Aslanlı, Başak, Karaca gibi...  

c) Harf ve Resimsel Biçimlerin Bir Arada Kullanıldığı Amblemler:

Formlarını harflerden alan ve firma hakkında imaj veren biçimlerden oluşan amblemlerin kombinasyonlarıdır. Bu tür amblemler, firma hakkında bir imaj verirken firma adının baş harfi ile de diğer firmalardan ayrılmasını kolaylaştırır ve akılda kalma yüzdesini artırır.

.

d) Firma Hakkında Yeni Bir İmaj Veren (Soyut veya Somut) Amblemler:

Harflerle yapılan amblemler, genelde bir karmaşa doğurmaktadır. Yapılan tasarımın özgünlüğü amblemin yaşama süresini etkiler. Günümüzde harflerle yapılan amblemlerin çokluğu, akılda kalıcılık oranını büyük ölçüde düşürmüştür. Bu nedenle yeni bir imaj veren amblemler aranmaktadır.

e) Kent, Dernek ve Etkinlik Amblemleri:

Ayrıca bazı toplumsal ya da kentsel özelliği yansıtan amblemler de vardır. Bunlar, önemli bir toplumsal olayın anma yıldönümü veya bir yörenin, kentin özelliklerini yansıtan amblemlerdir. Daha çok ögeyi yan yana getirme zorunluluğundan doğan bir karışıklığa meydan vermemek gerekir.

   

Logotayp ve Çeşitleri

Logotayp, marka isminin özgün yazısıdır.

a) Bilinen bir harf karakterinde değişiklik yaparak elde edilen logotayplar.

Deformasyonları, harfleri yaklaştırmakla, yapıştırmakla, aşırı açmakla, harflerde renk ve biçim farklılıkları yaratmakla, harflerin uzantılarını uzatmakla, sözcükleri bölmekle, onları alt alta veya yanyana farklı renklerde yerleştirmekle yapmak mümkündür. 

b) Yazıya, soyut ya da somut unsurlar ekleyerek elde edilen logotayplar.

Firma veya ürünün özüne uygun simgesel ögeler eklenebildiği gibi, yazının bütünlüğünü bozmayan çizgi ve lekelere de yer verilebilir. 

c) Yeni bir yazı türünden oluşan logotayplar.

Her yazı karakterinde harflerin ortak özellikleri vardır, örneğin italik olanlar belli açıda sağa yatık yazılır. Bu karakterde bir harf dik yazılsa bütünlük bozulur. Yeni bir yazı türü yaratırken de harfler arası uyuma dikkat etmek gerekir. Ayrıca yazılan sözcük okunabilmelidir.

İyi Bir Amblem ve Logotaypın Özellikleri

a) İlgili kuruluşun özelliğini yansıtmalıdır. Bir parfüm logotaypı için inşaat sektörünün yapısına uygun bir yazı karakterinden yola çıkılmaz. Her insanın bir kişiliği olduğu gibi, kuruluşların da bir kişiliği vardır. Amblem bunu yansıtmalıdır.

b) Özgün olmalıdır. Amblem ve logotaypın yapılış amacı zaten ayırt edicilik sağlamaktır. Eğer başka örnekleri çağrıştırırsa veya bilinen bir amblem kopye edilmişse hiçbir etkisi olmaz, aksine olumsuz bir imaj yaratır.

c) Renk ve biçim olarak bütünlük içinde olmalı. Değişik yerlerde (kağıt üstünde, rölyef olarak, rozet için, vb.) kullanılabileceği unutulmamalıdır. Küçültüldüğü zaman ayrıntılarını kaybedecek özellikte olmamalıdır.

d) Logotayplar, okunabilir olmalıdır. Özgünlük yaratmak kaygısıyla gereksiz çizgi ve resimler kullanılmamalıdır. Harf adetinin çok olması, okunurluğu bozmamalıdır.

e) Logo siyah beyaz ve renkli çalışılmalı. Tasarımcı markayı temsil edecek en iyi rengi ve renklerin psikolojik etkilerini bilmelidir. Eğer birkaç renk kullanılacaksa bunların ilişkilerine, kontrastlıklarına; birbirlerini göstermesine, baskıda kaymaları dikkate alarak temas etmemelerine özen göstermelidir.  

 

* Ders Notu